mahmude (bingözotu) :
Çitsarmaşığıgiller familyasından; Anadolu'da ve Suriye'de yetişen, sarılarak
tırmanan, sürünücü ve sütlü, çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi ince ve tüysüzdür.
Çiçekleri beyaz ve sarımsı renktedir. Meyvesi 4 tohumlu, 2 gözlü bir kapsüldür.
Kökleri uzun ve kalındır.
Kökü, nişasta, tanen, müsilaj ve "skammonin" taşır.
Ev ilaçlarında kullanılmaması tavsiye edilir.
Faydası : Kalınbağırsağa tesir eden tahriş
edici bir müshildir. Frengide faydalıdır.
mandalina (mandarin) : Turunçgiller
familyasından; 5-6 m yüksekliğinde mandalina ağacının meyvesidir. Tatlı, kokulu,
lezzetli, vitamince zengin bir meyvedir. Kabuğundan esans çıkarılır.
Faydası : Kanı temizler. Sinirleri
yatıştırır. Damar sertliği, felç ve gripte faydalıdır.
mantar (fütr) : Boy, biçim ve bölge
bakımından büyük değişiklikler gösteren, yüz bin kadar çeşidi bulunan bir çeşit
bitkidir. Karada ve tatlı sularda yaşarlar. Mantarların içinde tıbbi etkileri
olanlar, gıda olarak kullanılanlar, zehirlenmelere sebep olanlar, hayvanlarda ve
bitkilerde hastalık yapanlar, antibiyotik madde oluşturanlar ve kimya sanayiide
kullanılanlar vardır.
Yenen mantarların çoğu bazitli mantarlardır. Bunların
500 kadar cinsi ve 13500 kadar türü vardır. Sporları şişkin bir hif ucunda 4
tane olarak meydana gelir. Makbul olan türü şemsiye mantarıdır. Büyük ve göz
alıcı bir şekildedir. Şapkası başlangıçta yuvarlak veya yumurta biçimindedir.
Sonradan çan, şemsiye veya tabak şekline döner. Rengi beyazımtırak gri ile
esmerimtırak gri arasında değişir. Çapı 25-30 cm kadardır. Eti yumuşak ve süt
gibi beyazdır. Lezzeti hoştur.
Yer mantarı da yenir. Huni biçimindedir.
Şapkasının eti sarımtırak beyaz ve sarı kenarlıdır. Kokusu kayısıyı hatırlatır.
Lezzeti ise karabiberi andırır. Hazmı güçtür.
Faydası : Etin yerini tutar. Protein değeri
etten fazladır. Yorgunluğu giderir. Düşünme ve öğrenme yeteneğini geliştirir.
Kansızlığı giderir. Bedenin gelişmesinde yardımcı olur. Romatizma ve üremi
olanlar yememelidir.
margarit (çayır kasımpatı) : Dağlarda
ve çayırlarda yetişen güzel çiçekli bir bitkidir. Kasımpatıya benzer. Dalları
ufaktır. Yeşil yaprakları dantela gibidir. Çiçeklerin etrafında beyaz yaprakları
vardır. Ortası altın sarısı rengindedir. Çiçekleri yaz aylarında toplanıp
kurutulur.
Faydası : İdrar söktürür. Terletir. Böbrek
taşlarının düşürülmesinde yardımcı olur. Karaciğer hastalıklarında faydalıdır.
Egzama, temriye gibi deri hastalıklarında şikayetleri giderir.
marrup (marupa) : İkiçenekliler
sınıfının, simaroubaceae familyasından, Amerika'da dokuz türü olan, bileşik
almaşık yapraklı bir ağaçtır. Antillerde yetişen şişmarouba amara; 20 m kadar
boyunda bir ağaçtır. Kabuğu düz, pürüzsüz, grimsi ve çok acıdır. Kerestesi
kıymetlidir.
Faydası : Ateş düşürür. Kalp hastalıklarında
faydalıdır.
marul (lactuca) : Bileşikgiller
familyasından; geniş ve uzun yeşil yapraklı veya çok yıllık bir bitkidir.
Tohumları, cinsine göre esmer veya siyahtır. Ilık iklimi sever. İlk ve sonbahar
aylarında ekilir. Yurdumuzda bir çok çeşidi vardır.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. Uykusuzluğu
giderir. Sinirsel kalp çarpıntılarını keser. İsteride faydalıdır. Erkeklerde
aşırı cinsel istekleri keser. Kabızlığı giderir. Basur memelerinde faydalıdır.
Kandaki şeker miktarını düşürür. Kanı temizler. Hazmı kolaylaştırır. Nekahat
devresinin kolay atlatılmasında yardımcı olur. Bol idrar söktürür. Romatizma ve
Nikris'te faydalıdır. Göğsü yumuşatır. Karaciğer ve dalak şişliklerini indirir.
Böbrek iltihaplarında iyidir. Aybaşı halinin ağrısız ve muntazam olmasını
sağlar. Suyu, ergenlik sivilcelerini giderir. Yüze tazelik ve güzellik verir.
Lapası; kan çıbanı, apse ve yanıklarda faydalıdır. Asabi öksürükleri keser. Anne
sütünü artırır.
mayasılotu (egzamaotu) :
Ballıbabagillerden; yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde yetişen, beyaz
tüylerle kaplı, alçak bir bitkidir. Yaprak kenarları alta doğru kıvrıktır.
Çiçekleri beyazdır. Ev ilaçlarında çiçekli bitki kullanılır.
Faydası : Mide rahatsızlıklarını giderir.
Sinirleri uyarır. Ateşi düşürür. Egzamaya faydalıdır. Vücuda kuvvet
verir.
maydanoz (midenuvaz) : Maydanozgiller
familyasından; yaprakları güzel kokulu ve parçalı, kazık köklü, 30 - 100 cm
boyunda, iki yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri şemsiye halindedir. Tohumları
ufak ve esmerdir. Meyvelerinin içeriğinde uçucu bir yağ ile apiin adlı bir
glikozit vardır. Kökünde, biraz uçucu yağ, müsilaj ve apiin vardır. Yaprakları,
kökü ve meyvesi kulanılır.
Faydası : İdrar söktürür. İştah açar.
İltihaplı yaraların iyileşmesini sağlar. Aybaşı sancılarını keser. Sürmenajda
faydalıdır. Yüksek tansiyonu düşürür. Kalbin yorulmasını önler. Kansızlığı
giderir. Kansere karşı korur. Karaciğer şişliğini giderir. Safra akışını
kolaylaştırır. Vücuttaki zehirli maddelerin atılmasını kolaylaştırır. Vücutta
biriken suyu boşaltır. Böbrek taşlarının düşürülmesine yardımcı olur.
Romatizmada faydalıdır. Mide ve bağırsaklarda gaz birikmesini önler. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Aybaşı kanamalarının düzenli
olmasını sağlar. Anne sütünü azaltır ve böylelikle memelerin şişmesini önler.
Cinsel istekleri artırır. Görme gücünü artırır. Böbrek iltihabı olanlar maydanoz
yememelidir.
mazı (thuja) : Servigiller
familyasından; pul yapraklı daima yeşil, ağaç veya ağaçcık halinde bulunan bir
bitki cinsidir. Ev ilaçlarında yaprakları ve kozalağı kullanılır.
Faydası : Yaprakları siğilleri yok etmekte
kullanılır. Kozalağından bağırsak solucanı düşürücü ilaç yapılır. Gebe kalmayı
önlemek için kullanılır. Bazı zehirlenmelerde, panzehir olarak kullanılır. Basur
memelerinde faydalıdır.
melekotu (angelica) : Maydanozgiller
familyasından; dere kenarlarında, çayırlarda ve ormanlardaki ağaçsız alanlarda
yetişen, boyu 3 m kadar, hoş kokulu, otsu bir bitkidir.
İstanbul, Marmara
Bölgesi, Doğu Karadeniz ve Beyşehir dolaylarında yetişir. Boyu 1- 1,5 m
kadardır. 2 veya çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi silindiriktir. Boyuna çizgiler
vardır. İçi boştur. Mavimtırak yeşil veya kırmızı renktedir. Çiçekleri beyazdır.
Kökü ve rizomlarında uçucu bir yağ ve tanen ihtiva eder. Yaz ve sonbahar
aylarında toplanıp kurutulur.
Faydası : Mide ve bağırsak hastalıklarına
iyi gelir. Sinirleri kuvvetlendirir. Spazmları giderir. Astım nöbetlerini
giderir. Kuvvet ve iştah verir. Nekahat devresinin kısa sürmesini sağlar.
Yapraklarından çıkan suya, bir parça pamuk bastırılıp, diş çürüğüne konursa,
ağrıyı keser. Kandolaşımını düzenler. Terletir. Kurutulmuş melekotu, dövülüp
başa sürülecek olursa, bitleri öldürür.
melisa (oğulotu) : Ballıbabagiller
familyasından; çok dallı, beyaz çiçekli otsu bir bitkidir. En önemli türü tıbbi
melissadır. İstanbul, Bursa, Ege ve Akdeniz bölgesinde yetişir. Boyu 30 - 80 cm
kadardır. Limon kokuludur. Çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları ince ve yumuşak
tüylüdür. Çiçekleri beyazdır. Yapraklarında tanen, reçine ve uçucu bir yağ
vardır.
Faydası : Mide ve bağırsak ağrılarını keser.
Kalbi kuvvetlendirir. Hazımsızlık, baş ağrısı ve migrende faydalıdır. Melankoli,
sara, başdönmesi, kulak çınlaması ve sinir krizlerinde şikayetleri ortadan
kaldırır. Bayılmalarda kullanılır. Mide ve bağırsak gazlarını söker. Aybaşı
ağrılarını keser ve aybaşı kanamalarını düzenler. Huzursuzluk ve sıkıntıları
giderir. Hafıza zayıflığında faydalıdır.
menekşe (benefşe) : Menekşegiller
familyasından; çiçekleri tek renkli, bir veya çok yıllık otsu bir bitkidir.
Yaprakları yürek biçiminde ve hemen hemen sapsızdır. Genellikle az veya çok koyu
renkli olur. Beyaz renklileri de vardır. İlkbahar aylarında çiçek
açar.
Faydası : Terletir. Vücuda rahatlık verir.
Kanı temizler. Vücutta biriken zehirlerin atılmasını sağlar. Nikris ve
romatizmada faydalıdır. Kabızlığı giderir. Sıracada faydalıdır. Cilt
hastalıklarında da kullanılır. Lapası yaraların iyileşmesini sağlar. Menekşe
yağı, egzama ve uyuzu tedavi eder. Boğmaca ve boğaz ağrılarında faydalıdır. Sulu
temriyeleri de tedavi eder.
mersin (asmar) : Mersingiller
familyasından; daima yeşil çalı veya 2-5 metre boyunda bir ağaçcık olan bir
bitkidir. Yaprakları deri gibi serttir. Çiçekleri beyazdır. Kokusu güzeldir. 100
kadar türü vardır. Yabani mersin Akdeniz çevresinde yetişir. Meyvesine de mersin
denir. Küçüktür. Tatlı bahratlı ve kokuludur. Yenir. Yapraklarında ve çiçek
dallarında reçine, tanen, sinaol, terpen, mirtol, pinen gibi maddeler vardır.
Meyvelerinde ise uçucu yağ, şeker, sitrik asit bulunur.
Faydası : Bronşitte faydalıdır. Mesane
iltihaplarını da giderir. Nezlede faydalıdır. Akciğer iltihaplarında kullanılır.
Bel soğukluğunda faydalıdır. İshali keser. Mide ağrılarını giderir. Egzamada
faydalıdır. Saçları boyamakta kullanılır.
meryemotu (mübarekotu) : Gülgiller
familyasından; Doğu, Güney ve Karadeniz bölgeleri ile İstanbul çevresinde
yetişen bir bitki türüdür.
Faydası : Yaprakları ve kökü kuvvet verici
olarak kullanılır. İshali keser.
meryempelsengi (çalapa) : Guttiferae
familyasından Antil adalarında yetişen bir ağaçtır. Kabuklarından reçine elde
edilir.
Faydası : Müshildir. Kabızlığı giderir.
İdrar söktürür. Safra akışını düzenler. Sıtma, frengi, kulunç, sarılık, mafsal
ağrıları ve baş ağrılarında kullanılır. Bağırsaklarında hastalık olanlar
kullanmamalıdır.
mercimek (merdümek) : Baklagiller
familyasından; beyaz çiçekli, bir yıllık bir tarım bitkisi ve bunun besin olarak
kullanılan yuvarlak, yassı tohumudur. Mart - Nisan aylarında ekilir. İlk
çağlardan beri Akdeniz bölgesinde yetiştirilmektedir. İçeriğinde B vitaminleri
ve fosfor vardır.
Faydası : Beden ve zihin gücünü artırır.
Sinirleri kuvvetlendirir. Bağırsaklara yumuşaklık verir. Sinir zafiyetlerinde
faydalıdır. Kan yapar. Anne sütünü artırır. Baharatlı çorba şeklinde yenmesi
tavsiye edilir.
meşe (bişe) : Kayıngiller
familyasından; kışın yaprak döken veya her zaman yapraklı olan, uzun ömürlü bir
orman ağacı cinsidir. Odunu sık dokulu; ağır, sert ve damarlıdır. Erişkin
meşenin odunu, kızıla çalan koyu sarı renktedir. Doğal olarak 30'dan fazla türü
vardır. Yurdumuzda birçok çeşidi vardır.
Faydası : İshal ve dizanteriyi keser.
Bağırsak bozukluklarını giderir. Boğaz ve bademcik iltihaplarını tedavi eder.
Kanamaları durdurur. Basur memelerinden doğan şikayetleri giderir.
meyankökü (piyan) : Baklagillerden
kalın rizomlu bir ağaçcıktır. Yaprakları tüysü, yaprakçıkları pek çoktur.
Çiçekleri beyaz, morumsu veya mavimsidir. Başak biçimindedirler. Yurdumuzda Batı
ve Güney Doğu Anadolu'da yetişir. Boyu 50 cm ile 2 m arasındadır. Çok yıllık
otsu bir bitkidir. Çiçekleri mavi mor renklidir.
Meyankökü adı verilen
kökleri tatlıdır. İçeriğinde glikoz, sakkaroz, nişasta, tanen, asparagin, yağ,
zamk, reçine ve glisirizin vardır. Meyan balı da kökünden elde edilir. Üç yıllık
kökler kullanılır.
Faydası : Grip, nezle, anjin ve nefes
darlığında faydalıdır. Öksürük ve balgam söktürür. Vücuda rahatlık verir. İdrar
söktürür. Yüksek tansiyonu düşürür. Mide - 12 parmak bağırsağı ülseri ve
gastriti tedavi eder. İştah açar, hazmı kolaylaştırır. İncebağırsak
iltihaplarını giderir. Vücuda serinlik verir. Kabızlığı giderir. Fazlası
tiryakilik yapar ve zararlı olur.
mısır (zea mays) : Buğdaygiller
familyasından; 180 - 200 cm boyunda, dik ve yüksek gövdeli, geniş şerit
yapraklı, bir yıllık bir bitkidir. Kökü kalın ve saçaklıdır. Yaprakları şerit
gibi, uzun, paralel damarlı, sert ve sivri uçlu, sapsız, kenarları, dalgalıdır.
İki çeşit çiçeği vardır. Erkek çiçekler gövdenin ucunda salkım başak şeklinde,
dişi çiçekler ise yaprakların koltuğunda koçan halindedir. Dişi çiçeklerin
stilusları uzundur ve kınlarının tepesinden dışarı doğru sarkarlar. Bunlar
mısırpüskülü denilen kısmı meydana getirirler. Meyvesi, koçanı üzerinde sıkışık
şekilde dizilidir. Rengi açık veya koyu sarı; esmer veya kırmızımtırak
renklidir.
Mısırpüskülünün içeriğinde glikoz, maltoz gibi şekerler, sabityağ,
steroller, reçine ve çok miktarda potasyum tuzları vardır. İdrar söktürücü,
idraryollarını temizleyici ve hararet verici olarak kullanılır.
Mısırözü
yağı, mısır tanelerinden çıkarılır. İçeriğinde yağ asitleri, A vitamini, az
miktarda steroller ve bol miktarda nişasta vardır. Mısırözü yağı damarsertliğini
önler.
Faydası : Daha ziyade mısırpüskülü ve
mısırözü yağı kullanılır. Mısır iyi bir besindir. Ancak hazmı biraz güçtür.
Guatr olanların yememesi tavsiye edilir.
mineçiçeği (kanotu) :
Mineçiçeğigiller familyasından; gövdesi dört köşeli, sapsız yaprakları tüylerle
örtülü, otsu bitki veya ağaçcıktır. Çiçekleri başak durumundadır. Renkleri
eflatun veya bazen de alacalıdır. Yurdumuzda yetişen verbana officinalis denilen
türü 30-80 cm boyunda, bir veya birçok yıllık otsu bir bitkidir. Otsu kısmı ve
kökü glikozit, tanen ve acı bir madde ihtiva eder.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. Yorgunluğu
ve uykusuzluğu giderir. İştah açar. İdrar söktürür. Terletir. Baş, bel ve mafsal
ağrılarını dindirir. Göğüs ve kulak ağrılarını keser. Romatizma, lumbago,
siyatik ve nikriste faydalıdır.
miskçiçeği (eşekkulağı) :
İkiçenekliler sınıfının, Dipsacaceae familyasından güzel kokulu bir
bitkidir.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. Vücuda
rahatlık verir.
miskotu (amberçiçeği) : İkiçenekliler
sınıfından; 50-100 cm boyunda, sarımtırak renkli, güzel kokulu bir bitkidir.
Yapraklarında şekerler, uçucu yağ, A ve B vitaminleri vardır. Çiçekli dalları
kullanılır.
Faydası : Vücuda kuvvet verir. Sinirleri
uyarır. Aybaşı tutukluğunu giderir. İştah açar. Safra ifrazatını
artırır.
misvak (salvadore persica) :
İkiçenekliler sınıfının, salva doraceae familyasından, Doğu Afrika'dan
Hindistan'a kadar uzanan bölgelerde yetişen küçük bir step ağacıdır. Odunu çok
liflidir. Dallarının ucundaki kısım diş fırçası yerine kullanılır. Meyvesi de
yenebilir.
Faydası : Dişleri temizler. Diş etlerini
kuvvetlendirir. Ağız kokusunu giderir.
muşmula (beşbıyık) : Gülgiller
familyasından; kış aylarında yaprak döken, eğri büğrü övdeli, dallı budaklı
küçük bir ağaçtır. Çiçekleri beyaz veya pembe renklidir. Meyvesi, buruk ve hoşa
gitmeyen bir tattadır. Etlidir. 5 bölmesi vardır. İyice olgunlaştıktan sonra
yenir.
Faydası : Böbrek kum ve taşlarının
dökülmesine yardım eder. Bağırsakların iyi çalışmasını sağlar. İncebağırsak
iltihabı, ishal ve dizanteriyi giderir. Kan dolaşımını düzenler. Sinirleri
güçlendirir. Mide hastalıklarında faydalıdır. Lumbago ve nikriste kullanılır.
Ana karnındaki ceninin düşmesini önler.
muz (musa) : Muzgiller familyasından;
sıcak bölgelerde yetişen, çok yıllık ve çok büyük bir otsu bitki cinsidir.
Yurdumuzda Antalya ve Anamur çevresinde yetiştirilir. Muz ağacının gövdesi;
toprak altında kök-sap veya soğan halinde bulunur. Yaprakları bu kök-saptan
çıkar. Tabandaki çiçekleri meyve verir. Meyvelerin tamamı sarkık bir sapın
üzerinde toplu halde bulunur. Nişasta ve şeker bakımından zengindir.
Lezzetlidir. Fırında veya güneşte kurutulduğu zaman çok besleyici bir un
verir.
Faydası : Vücudun ihtiyacı olan bütün
maddeleri karşılar. Kemiklerin gelişmesini sağlar. Nekahat devresini kısaltır.
Sinir zafiyeti ve yorgunluğu giderir. Böbrek ve mafsal iltihabında, bağırsak
hastalıklarında faydalıdır. Müzmin kabızlık çekenler fazla
yememelidir.
mürsafi (mürrisafi) : Burseraceae
familyasından; çeşitli balsam ağaçlarından elde edilen reçine sakızıdır. Güzel
kokusu vardır. İlkçağlardan beri kullanılır. Kokusu kuvvetli, tadı
acıdır.
Faydası : Spazmları giderir. Uyarıcıdır.
Aybaşı tutukluğunu giderir.
mürver (patlangıç) : Hanımeligiller
familyasından; türlerinin çoğu Kış aylarında çiçekleri döken çalı veya ağaçcık
halinde odunsu, ender olarak da otsu karakterde olan bir bitki cinsidir.
Sürgünlerinin geniş bir özü vardır. Tomurcukları bol sayıda pullarla
örtülmüştür. Çiçekleri beyazdır. Meyveleri kabuksuz tane şeklindedir. 20 kadar
türü vardır. Yurdumuzda doğal olarak bulunur. Yaprakları uçucu yağ, şekerler ve
bazı organik asitler taşır. Meyvelerinde acı madde, tanen, şekerler, valerian
asidi ve bol miktarda renk maddesi bulunur. Yapraklar ve meyveler müshil olarak
kullanılır. Köklerinde müshil tesiri vardır. Çiçekleri terletici ve hafif
yatıştırıcıdır. Kullanılan kısımları; yaz aylarında toplanıp,
kurutulur.
Faydası : Kabızlığı giderir. Ateşi düşürür.
Vücuda rahatlık verir. İdrarı çoğaltır. Anne sütünü artırır. Nezlede faydalıdır.
Güneş yanıklarında da faydalıdır.
nane (mentha) : Ballıbabagiller
familyasından; nemli yerlerde yetişen, genellikle tüylü ve çok kokulu otsu bir
bitki cinsidir. Başak biçiminde beyaz, pembe veya morumsu çiçekleri vardır.
Güzel kokuludur.
Faydası : Hazmı kolaylaştırır. Gaz söktürür.
Karaciğer yetersizliğini giderir. Safra akışını düzenler. Mide ağrılarını keser.
Bağırsak spazmını giderir. Nefes almayı kolaylaştırır. Astım, grip, bronşit ve
öksürükte faydalıdır. Sinirleri kuvvetlendirir. Sükunet verir. Heyecanları ve
korkuyu yatıştırır. Kusmaları önler. Migren, uykusuzluk ve baş dönmelerinde
faydalıdır. El ayak titremesi, dil tutukluğu, felç ve uykusuzlukta kullanılır.
Kalbi kuvvetlendirir. Sinirsel kalp çarpıntılarını keser. Erkeklerde ruhsal
kaynaklı iktidarsızlığı giderir. Anne sütünü artırır. Aybaşı kanamalarının
muntazam ve ağrısız olmasını sağlar. Sütle şişen memelerin şişini indirir. Soğuk
algınlığında faydalıdır. Bağırsak solucanlarının düşürülmesinde yardımcı olur.
İdrar söktürür. Mide ülseri ve gastrit olanlar fazla
kullanmamalıdır.
Şekercilik, likörcülük, lavantacılık ve eczacılıkta
kullanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder