safran (zaferan) : Süsengiller
familyasından; yurdumuzda da yetiştirilen, 10-15 cm boyunda, çok yıllık otsu bir
bitkidir. Etli, yuvarlak, kaidesi yassı, 4 cm kadar çapında, üstü esmer renkli
ve zarımsı pullarla kaplı, alt tarafında da kök parçaları bulunan bir soğanı
vardır. Yaprakları uzun ve koyu yeşildir. Çiçekleri mor renklidir. Sonbahar
mevsiminde yapraklardan önce açar. Meyvesi kapsül şeklindedir ve sonbahar
aylarında meydana gelir. İçeriğinde; şekerler, organik asitler, krosin ve uçucu
yağ vardır. Tepeciklerinden elde edilen toz; renk, tat ve koku verici olarak
kullanılır.
Faydası : Vücuda kuvvet verir. Sinirleri
uyarır. Aybaşı gecikmelerinde faydalıdır. Rahim hareketlerini arttırır. İştah
açar. Sinir zayıflığını giderir. Öksürük, bronşit ve astımda faydalıdır. Fazla
miktarda kullanılmamalıdır. Hamilelerin de kesinlikle kullanmaması
gerekir.
sakızağacı (mastaki) :
Antepfıstığıgiller familyasından; Akdeniz kıyılarında yetişen, 4 m kadar
boyunda, sık dallı, çalı görünümünde, kış aylarında yaprak dökmeyen bir ağaçtır.
Çiçekleri küçük ve kırmızı renklidir. Meyvesi ufak, yuvarlak ve sivri uçludur.
Başlangıçta kırmızı renkli iken sonradan siyaha dönüşür. Dal ve gövdesinden
sakız elde edilir.
Faydası : Midenin düzenli çalışmasını
sağlar. Tükürük salgılanmasını artırır. Çene kaslarını güçlendirir. Diş etlerini
temizler.
salep (sahlep) : Salepgiller
familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane yumru vardır.
Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya başak şeklindedir.
Kullanılan yeri köklerindeki yumrularıdır. Yurdumuzda bir çok çeşidi vadır.
Salep yumruları müsilaj, glikoz ve uçucu bir yağ taşır.
Faydası : Göğsü yumuşatır. Öksürük ve
bronşitte faydalıdır. Kabızlığı giderir. Basur memelerinde faydalıdır. Zihni
çalışma gücünü arttırır. Kalbi kuvvetlendirir. Aybaşı kanamalarının düzenli
olmasını sağlar. Bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Vücudun
ısınmasını sağlar. Cinsel gücü artırır.
sandalağacı (kalanga) : Sandalgiller
familyasından; küçük boylu bir ağaçtır. Hindistan ve Malakka'nın dağlık
bölgelerinde yetişir. Yaprak dökmez. Yaprakları karşılıklıdır. Çiçekleri
sarımtırak kırmızıdır. Meyveleri kiraz büyüklüğünde olup, siyah renklidir. Odunu
sarımtırak renktedir ve kokuludur. Bu odundan uçucu bir yağ olan santal esansı
çıkarılır. Hekimlikte kullanılır.
Faydası : İdraryollarındaki mikropları
giderir.
saparna (smilax) : Zambakgiller
familyasından; tırmanıcı ve dikenli gövdeli, yeşilimsi çiçekli, çok yıllık bir
bitkidir. Yaprakları kalp şeklindedir. Çiçekleri şemsiye durumundadır. Kökünde
tanen ve saponin bulunur. Birçok türü vardır. Yurdumuzda nemçe saparnası,
Anadolu saparnası bulunur.
Faydası : Terletir. Kanı temizler. Cilt
hastalıklarında faydalıdır. Frengide kullanılır.
sarıot (düğünçiçeği) : Centiyangiller
familyasından; gök yeşili renginde bir bitkidir. Nemli kumsallarda yetişir. Sapı
ince, yaprakları dipten çifter çifter bitişiktir. Çiçekleri sarıdır. Karadeniz
bölgesinde bulunur.
Faydası : Ateşi düşürür. Asabi ağrıları
dindirir. Romatizmada faydalıdır.
sarısabır (azvay) : Zambakgiller
familyasından 180 kadar türü bulunan ve tropikal bölgelerde yetişen bir
bitkidir. Bazan sapsız küçük bitkiler, bazan da dallı budaklı ağaçlar halinde
bulunur. Yaprakları kalın ve etli olup, rozet şeklindedir. Çiçekleri yeşilimsi,
sarı veya donuk kırmızıdır. Çoğu zaman üç renklidir. Yaprakları kesildiği zaman
acı bir su çıkar. Pankima denilen bu su; hekimlikte kullanılır. Yurdumuzda da
bulunur.
Faydası : Kabızlığı giderir. Mide
hastalıklarında faydalıdır. Vücudu kuvvetlendirir. Yanıkların sebep olduğu
sancıları keser. Sirke ile karıştırılıp, saç diplerine sürülürse, dökülmelerini
önler. Tavsiye edilen miktardan fazla kullanılmamalıdır. Mesane ve rahim
hastalıklarından şikayet edenlerin de kesinlikle kullanmaması
gerekir.
sarmaşık (hedera) : Sarmaşıkgiller
familyasından; tırmanıcı yeşil odunsu bir bitkidir. Meyvesi etli, yuvarlak ve
üzümsüdür. Yurdumuzda; adi sarmaşık ve kafkas sarmaşığı olmka üzere 2 çeşidi
vardır. Yaprak ve meyvelerinde heederin denilen zehirli bir madde
vardır.
Faydası : Haricen yaraların tedavisinde
kullanılır.
sarmısak (tüm) : Zambakgiller
familyasından; bütün kısımları keskin kokulu, 30-100 cm yüksekliğinde, otsu bir
bitkidir. Toprak altında iri bir soğanı vardır. Çiçekleri beyazımsı pembedir.
Yaprakları uzun, yassı, paralel damarlı ve sivri uçlu olup, gövdeyi sarmıştır.
Soğanı özel kokulu uçucu bir yağ, şekerler, A, B, C, P vitaminleri içerir.
Yağında alliin denilen bir madde vardır.
Faydası : Yüksek tansiyonu düşürür. İştah
açar. Solunum ve hazım sistemindeki mikropları öldürür. Grip, tifo ve difteri
gibi salgın hastalıklar sırasında faydalıdır. Hazmı kolaylaştırır. Kabızlığı
giderir. Bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Kanı temizler.
Kalp adalelerini kuvvetlendirir. Böbreklerin normal çalışmasını sağlar. Karında
ve bacaklarda toplanan suyun boşalmasında yardımcı olur. Romatizma ve mafsal
iltihaplarında faydalıdır. Damar sertliğini önler. Ateşi düşürür. Arpacık ve
basur memelerinde faydalıdır. Zehirlenmelerde kullanılır. İdrar tutukluğunu
giderir. Zehirli hayvan sokmasında da faydalıdır. Saçların uzamasına da yardımcı
olur.
sarımsak otu (alliarie) : Turpgiller
familyasından; dik saplı, küçük beyaz çiçekli bir bitkidir. Oluşturulduğu zaman
sarımsak kokusu verir. Hemen hemen her yerde bulunur.
Faydası : Temriye uyuz ve yaraların
tedavisinde kullanılır.
sassafras (bois de sassafras) :
Defnegiller familyasından bir ağaçtır. Biri Amerika'da diğeri de Çin'de olmak
üzere iki türü vardır. Köklerinden, lavantacılıkta kullanılan sagrol esansı elde
edilir. Kurutularak toz haline getirilen yaprakları baharat olarak
kullanılır.
Faydası : Sassafrasın kökleri terletici
olarak kullanılır.
semizotu (semizebe) : Semizotugiller
familyasından; bir yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi toprak üzerine yatık,
yaprakları sapsız ve etlidir. Yenilen kısmı, küçük, yuvarlak yeşil yaprakları ve
körpe saplarıdır. C vitamini ve Demir bakımında zengindir. İçeriğinde kuzukulağı
asidi bulunduğundan tadı biraz mayhoştur.
Faydası : Mide ve bağırsak kanamalarında ve
kanlı idrarda faydalıdır. Kanı temizler. Vücuda serinlik verir. Şeker
hastalarının susuzluğunu giderir. İdrar söktürür. Kabızlığı giderir. Zayıflamaya
faydalıdır. Dalak hastalıklarında şikayetleri geçirir. Uykusuzluk, sinirlilik ve
zihin yorgunluğunda faydalıdır. Lapası, yanık ve apsede rahatlık
verir.
servi (selvi) : Servigiller
familyasından; genellikle kış aylarında yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Birçok
çeşidi vardır. Adi servi 20-30 m kadar boy alabilen, sütun şeklinde bir servi
türüdür. Kabukları ince ve düzgün, uzun çatlaklıdır. Yaprakları koyu yeşil
renklidir. Sürüngenlerinin ucunda, 3 cm kadar çapında, esmer renkli kozalağı
vardır. Dal ve yapraklarından elde edilen uçucu yağın içeriğinde, tanen ve servi
kafurusu vardır. Hekimlikte kozalalar kullanılır.
Faydası : İshali keser. Kanamaları durdurur.
Şeker hastalığında da faydalıdır. Saçları kuvvetlendirmekte ve diş ağrılarını
dindirmekte de kullanılır.
sığırkuyruğu (verbascum) :
Sıracagiller familyasından; yüksek boylu, bir veya iki yıllık otsu bir bitkidir.
Yurdumuzda 200 kadar türü vardır. Sık tüylüdür. Yaprakları tabanında
toplanmıştır. Çiçekleri çok çabuk dökülür. Sarı veya kırmızımsı renktedirler.
Büyüksığırkuyruğu denilen türünün içeriğinde; şeker, sabit ve uçucu yağ,
müsilaj, reçine, saponin ve renkli maddeler vardır.
Faydası : Göğsü yumuşatır. Balgam söktürür.
Bronşitte faydalıdır.
sıracaotu (scrophuiaria) :
Sıracagiller familyasından; pis kokulu, çok yıllık otsu bir bitkidir. Boğumlu
sıracaotu ve köpeksıracaotu en yaygın olan türlerdir.
Faydası : Lapası sıraca tedavisinde
kullanılır.
sinameki (cassia) : Baklagiller
familyasından; bütün sıcak bölgelerde yetişen, sarı çiçekli otsu veya ağaçsı bir
bitkidir. 400'den fazla türü vardır. Çiçekleri, yapraklarının dibinden çıkar.
Uzun salkım şeklindedirler. Meyvesi, baklaya benzer. Basık silindirimsi, odunsu
ve sert kabukludur.
Faydası : Kuvvetli müshildir. Kolit ve
spastik kabızlıkta kullanılmaz. Bulantı ve kusma yapabilir. Sütlü kahveyle
içilmesi daha kolaydır.
sinirliyaprakotu (sinirotu) :
Sinirotugiller familyasından; bir veya çok yıllık otsu bir bitkidir. Birçok
yabani türü vardır.
Faydası : İdrar söktürür. Yaraları
iyileştirir. Cerahatı boşaltır. Nasırların sökülmesinde kullanılır.
soğan (basaliye) : Zambakgiller
familyasından; yumrumsu ve yeşil yaprakları kullanılan keskin kokulu, acı bir
otsu bitkidir. Bileşiminde uçucu ve sabit yağ, şekerler, fermentler ve amino
asitler vardır.
Faydası : İdrar söktürür. Vücutta biriken
zararlı maddeleri ve suyu atar. Romatizma, mafsal iltihabı, idrar tutukluğu,
damar sertliğinde faydalıdır. Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesine yardımcı
olur. Zayıflamayı sağlar. Böbrek ağrısını dindirir. Zihin yorgunluğunu dindirir.
Baygınlığı geçirir. Prostat bezinin hastalanmasını önler. İktidarsızlıkta
faydalıdır. Cinsel gücü artırır. Egzama ve diğer cilt hastalıklarında
faydalıdır. Öksürük söktürür, bronşları temizler. Astım nöbeti, akciğer
hastalıkları, grip ve soğuk algınlığında faydalıdır. Kandaki şeker seviyesini
düşürür. Şeker hastalarında faydalıdır. Kolera ve veremde bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. İhtiyarlamayı geciktirir. İştah
açar. Kalbi kuvvetlendirir. Koroner damarları genişletir. Cerahatlerin
boşalmasına yardımcı olur. Dolama ve arpacıkta da faydalıdır.
solucanotu (tanacetum vulgare) :
Bileşikgiller familyasından; Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesinde doğal olarak
yetişen bir bitkidir. Taze bitkinin çiçekleri kullanılır.
Faydası : Bağırsak solucanlarını
düşürür.
soyafasulyesi (soja hispida) :
Baklagiller familyasından; 1 - 1,5 m boyunda, bir yıllık otsu bir tarım
bitkisidir. Çiçekleri menekşe sarısı rengindedir. Tohumu küre şeklinde, üzeri
pürtüksüzdür. Bir yanında siyah leke vardır. Besleme gücü yüksek bir
gıdadır.
Faydası : Vücudun geliişmesini sağlar. Şeker
hastaları için faydalıdır. Sinirlerin ve adalelerin güçlenmesini sağlar. Zihin
yorgunluğunda faydalıdır. Nekahat devresinin kısalmasını sağlar. Guatr olanlar
kullanmamalıdır.
söğüt (bid) : Söğütgiller
familyasından; genellikle su kenarlarında yetişen boylu veya bodur bir ağaçtır.
Kışın yaprak döker. Yaprak dökmeyenleri enderdir. Meyveleri kapsül şeklindedir.
Yurdumuzda 35 kadar türü vardır.
Dal kabuklarının içeriğinde salisin
glikozidi ve tanen vardır. Ev ilaçlarında kullanılır.
Faydası : Ateşi düşürür. İshali keser.
Kanamayı dindirir. Mikropları öldürür. İştah açar. Vücuda kuvvet verir.
Romatizma ağrılarını dindirir. Mesane taşlarının düşürülmesine yardımcı olur.
Uykusuzluğu giderir. Sinirleri yatıştırır. Aybaşı kanamalarını
düzenler.
sumak (somak) : Antepfıstığıgiller
familyasından; kışın yaprak döken veya her mevsimde yeşil kalan bir ağaçcıktır.
Meyvesi mercimeğe benzer. 150 kadar türü vardır. Birçoğu
zehirlidir.
Yurdumuzda derici sumağı ve boyacı sumağı doğal olarak yetişir.
Kokulu sumağın tentür halindeki şekli idrar tutamama hastalığında
faydalıdır.
Faydası : Hazmı kolaylaştırır. Hazımsızlığı
ve iştahsızlığı giderir. İshali keser. Kandaki şeker miktarını düşürür. Fazlası
kabızlık yapar. Tansiyonu yüksek olanlar kullanmamalıdırlar.
susam (sesanum indicum) : Susamgiller
familyasından; sıcak bölgelerde yetişen, bir yıllık, yağ veren otsu bir
bitkidir. Çiçekleri beyaz veya kırmızı, sarıyla karışık alacalı beyazdır.
Meyvesi kapsül şeklindedir. Tohumları esmer veya sarı renklidir. Tohumlarından
susamyağı çıkarılır. Tahin helvası yapımında da kullanılır. Ev ilaçlarında;
yaprakları ve yağı kullanılır.
Faydası : Yağı, safra taşlarının
düşürülmesinde faydalıdır. Karaciğer hastalıklarında kullanılır. Kabızlığı
giderir. Cinsel gücü artırır. Karın ağrısını giderir. Nefes darlığı ve bronşitte
faydalıdır.
suteresi (sezab) : Turpgiller
familyasından; akarsu kenarlarında yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi
yeşil renkli, köşeli, parlak ve yatıktır. Boyu 30-40 cm kadardır. Kökü çoktur.
Çiçekleri beyazdır. İçeriğinde; kükürtlü bir glikozit, sabit yağ, A, C, D
vitaminleri ve mirozin vardır. Ev ilaçlarında usaresi kullanılır. Salata olarak
da yenir.
Faydası : Sinirleri yatıştırır. İdrar
söktürür. Vücudu kuvvetlendirir. İştah açar. Skorbüt tedavisinde faydalıdır.
Cinsel gücü artırır.
suyosunu (alga) : Tatlı bitkiler
şubesinden; genellikle suda yaşayan klorofilli bitkidir. Yeşil, esmer, kırmızı
ve mavi su yosunları diye sınıflara ayrılır ve değişik alanlarda kullanılırlar.
Soda, potas ve iyot elde edilir. Tarım, sanayi ve tıpta kullanılır. Bazı
memleketlerde de besin olarak yenir.
Faydası : Fistüllü yaraları genişletmek için
cerrahide kullanılır. Dıştan tatbik edildiğinde zayıflatıcı özelliği de
vardır.
süsen (iris) : Süsengiller
familyasından; Nisan - Haziran ayları arasında türlü renklerde ve güzel kokulu
çiçekler açan, 30-80 cm boyunda, çok yıllık soğanlı otsu bir bitkidir. Çiçekleri
dalların ucunda başak şeklindedir. Dış kısımları soyulup, kurutulduktan sonra
menekşe kökü diye kullanılır. İçeriğinde uçucu yağ, sabit yağ, müsilaj, nişasta,
tanen, şeker, iridin ve reçineli maddeler vardır. Yurdumuzda 20 kadar türü
vardır.
Faydası : Az miktarda kullanıldığı takdirde
astım ve bronşitte faydalıdır. Göğsü yumuşatır. Balgam söktürür. Yüksek dozda
kullanıldığı takdirde kusturucudur. Mide ve bağırsak gazlarını giderir. Vücutta
biriken suyu boşaltır. Kadınlarda görülen beyaz akıntıyı keser. Haricen
kullanıldığı takdirde yaraları iyileştirir.
sütleğen (euphorbia) : Sütleğengiller
familyasından; süt gibi beyaz ve zehirli bir özsuyu taşıyan, bir veya çok
yıllık, otsu veya odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda 60 kadar çeşidi vardır.
Önerilen miktardan fazla kullanılmamalıdır.
Faydası : Kuvvetli müshildir. Kabızlığı
giderir. Sıtma ve sarılıkta da kulanılır.
sütotu (polygala) : Sütotugiller
familyasından; bir veya çok yıllık, odusu veya otsu bir bitkidir. Çiçekleri
kırmızı, beyaz veya mavidir. Yurdumuzda polygala supina ve polygala anatolica
denilen türleri vardır. Kökü kullanılır. Kokusu bulantı vericidir.
Faydası : Bronşitte faydalıdır. Balgam
söktürür. Göğsü yumuşatır. İdrarı çoğaltır. Anne sütünü çoğaltır. Yüksek dozda
kullanılacak olursa kusturur.
şahtere (şahterec) : Şahteregiller
familyasından; çok parçalı yapraklı, küçük, düzensiz, beyazımtırak veya pembe
renkli çiçekleri olan otsu bir bitki cinsidir. 50 kadar türü vardır. En önemlisi
tıbbi şahtere yurdumuzda yetişir.
Tıbbi şahtere yol kenarlarında rastlanan
20-60 cm boyunda bir yıllık otsu bir bitkidid. Yaprakları mavimsi-yeşil;
çiçekleri mor renklidir. Bitkinin içeriğinde tanen, şeker, fumarin ve fumar
asidi vardır.
Faydası : Kanı temizler. Vücudu terleterek
zararlı maddelerin atılmasını sağlar. Damar sertliğinde faydalıdır. Mide ağrısı
ve mayasılda da şikayetleri giderir.
şakayık (ayıgülü) : Düğünçiçeğigiller
familyasından; otsu veya gövdesi odunlaşmış, çok yıllık bir bitki cinsidir.
Birçok çeşidi vardır.
Tıbbi şakayık; Mayıs-Haziran aylarında pembe veya
kırmızı renkli çiçekler açan, 70 cm kadar boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir.
Yaprakları derin parçalıdır. Kökünde; uçucu yağ, nişasta, şekerler, peanol ve
peregrinin adlı bir alkoloid vardır. Ev ilaçlarında kökleri
kullanılır.
Faydası : Boğmaca ve öksürükte şikayetleri
giderir. Sara da faydalıdır. Sinirleri yatıştırır. Nikris ve kramplarda da
faydalıdır.
şalgam (brassica napus) : Turpgiller
familyasından; toprak altında şişkin bir yumru yapan, topaç biçiminde etli ve
tatlı yumrumsu, iki yıllık bir bitkidir. Yaprakları parçalı ve tüylü, çiçekleri
sarıdır. Yurdumuzda kökü basık ve yuvarlak olanlar makbüldür. İçeriğinde B
vitamini ve madeni maddeler vardır.
Faydası : İdrar söktürür. Romatizma ve
nikriste faydalıdır. Mafsal şişliklerini indirir, şikayetleri giderir. Böbrek
kumu ve taşının düşürülmesine yardımcı olur. Apse, dolama, kan çıbanı ve
donmalarda kullanılır. Ergenlik sivilcesi ve egzama gibi cilt hastalıklarında
faydalıdır. Göğsü yumuşatır. Akciğerleri ve bronşları temizler, vücuda rahatlık
verir. Boğaz iltihaplarını giderir. Nekahat devresini kısaltır. Kabızlığı
giderir. Vücudun hastalıklara karşı direncini arttırır. Şeker hastalarının
susuzluğunu giderir.
şebboy (matthiola) : Turpgiller
familyasından; güzel kokulu, kırmızı, açık sarı veya mor çiçekleri olan çok
yıllık bir bitkidir.
Faydası : İdrar söktürür. Kabızlığı
giderir.
şeftali (prunus persica) : Gülgiller
familyasından; ılıman bölgelerde yetişen bir ağaç ve meyvesidir. A provitamini
bakımından zengindir.
Faydası : Çiçekleri kabızlığı giderir ve
bağırsak solucanlarını düşürür. Meyvesi hazmı kolaylaştırır. İdrar yollarını
temizler. Bol miktarda idrar söktürür. Kabızlığı giderir. Susuzluğu giderir. Ve
vücuda serinlik verir. Basur memelerinden doğan şikayetleri giderir. Safra
kesesi ve böbrekler için faydalıdır.
şerbetçiotu (mayaotu) : Kendirgiller
familyasından; yurdumuzda da yetişen tırmanıcı gövdeli, çok yıllık bir otsu
bitkidir. Gövde ince ve serttir. Yaprakları uzun saplıdır. Kullanılan kısımları
dişi çiçek durumları, çiçekler üzerinde bulunan salgı tüyleri ve köküdür.
Çiçeklerin terkibinde uçucu yağ, acı maddeler, reçineler, tanen gibi maddeler
vardır.
Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Sinirleri
yatıştırır. Uyku verir. Şehveti azaltır. İdrar söktürür. Kanı temizler. İştah
açar. Mide ağrılarını giderir. Romatizma ve böbrek taşlarının sebep olduğu
şikayetleri giderir. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Bira imalinde
kullanılır.
şeytanteresi (hıthıt) : İran, Suriye,
Afganistan ve Horasan dağlarında yetişen şeytanotu adlı bitkinin köküne yapılan
kesiklerden akan koyu bir maddedir. Sarı esmer renkli, yumuşak balmumu kıvamında
reçineli zamktır.
Faydası : Bağırsak gazlarını giderir. Hazmı
kolaylaştırır. Bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Balgam
söktürür. İsteri ve sinir hastalıklarında yatıştırıcı olarak
kullanılır.
şimşir (buxus sempervirens) :
Şimşirgiller familyasından; her zaman yeşil çalı veya ağaç halinde odunsu bir
bitki cinsidir.
Yurdumuzda yetişen adi şimşir; çoğunlukla sık dallı bir çalı,
bazen 10 metreye kadar boy salan bir ağaçtır. Çiçekleri yeşilimsi sarıdır.
Yaprakları ve dallarının kabuğunda; alkoloidler, uçucu yağ, reçineli bileşikler
ve tanen vardır.
Faydası : Kanı temizler. Terletir, ateş
düşürür ve vücudu rahatlatır. Hafif derecede müshildir. Karaciğer
hastalıklarında kullanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder